Wat is reflecteren?

Een loopbaantraject is grotendeels een bewustwordingsproces. Je kunt het zien als een ontdekkingsreis waarbij je je verleden en je rol hierin gaat onderzoeken. Om antwoorden op jouw vragen te vinden zul je stil moeten gaan staan om vervolgens bij jezelf naar binnen te gaan. Dit wordt in de psychologie ook wel introspectie of zelfreflectie genoemd. Hierbij overdenk je je gedachten, gevoelens en herinneringen. Op deze manier onderzoek je jouw motieven, kun je je sterke en minder sterke kanten in kaart brengen en leer je hoe jouw handelen invloed heeft gehad op jouw levensloop of loopbaan. Omdat gebleken is dat mensen zichzelf en ook anderen over het algemeen bevooroordeeld waarderen, ligt hier een schone taak voor de loopbaanadviseur. Zijn waarde zit er onder andere in om jou door een andere bril dan die van jezelf te bekijken, zo mogelijk een wat objectievere bril. Hij stelt vragen die je jezelf niet zou stellen en ziet patronen en perspectieven die je jezelf zou kunnen onthouden. Reflecteren is dus stilstaan bij jezelf, bij je gedachten, gevoelens en herinneringen, terugkijken op je handelen en leren over je motieven.

Reflecteren en je loopbaan

Als je op een punt bent gekomen dat je ontevreden bent over je werk, of je wordt geconfronteerd met ontslag of ziekt, kan het zijn dat er verschillende vragen op je afkomen. ‘Ik wil wat anders, maar wat dan?’ is daar een voorbeeld van. Veel van deze vragen hebben te maken met je competenties, interesses en persoonlijke eigenschappen. Dat je deze vragen hebt, betekent indirect dat je antwoorden tekort komt. Omdat deze antwoorden nergens staan opgeschreven en er vermoedelijk niemand te vinden is die hetzelfde is als jij, bevindt de enige plek waar de antwoorden te vinden zijn zich in jou zelf. Om deze antwoorden naar boven te halen is het toepassen van zelfreflectie de gewezen strategie. Zonder deze antwoorden wordt het lastig om een keuze te maken, een plan te vatten, op weg naar waar jij graag zou willen zijn en wat je daar zou willen doen. Zonder deze antwoorden bestaat de kans dat je keuzes maakt die niet goed bij je passen, waardoor dezelfde vragen binnen afzienbare tijd weer op zullen doemen. Dit levert een hoop onprettige gevoelens op. En voor je het weet gaan je gedachten in cirkels rond, zonder dat je echt veel verder komt. Reflecteren zal je het volgende opleveren:

• Meer zelfkennis; ‘Wie ben ik?’, ‘Wat wil ik?’,’Wat kan ik?’
• Inzicht in je gevoelens; wat vind ik prettig, wat vind ik minder prettig
• Inzicht in hoe jouw gedachten en gevoelens jouw handelen beïnvloeden
• Nieuwe mogelijkheden om je leven en werk op een prettigere manier invulling te geven

Reflecteren; hoe dat je dat?

Reflecteren is dus stilstaan en terugkijken. Het doel hierbij om zoveel mogelijk kennis over jezelf te vergaren. Voornamelijk over je gevoelens, gedachten en herinneringen. Als het gaat om je loopbaan is het belangrijk om te weten te komen wat jouw manier van doen kenmerkt. Op basis waarvan je bepaalde keuzes gemaakt hebt. En wat je er mee hoopte te bereiken, wat je verwachtingen waren. Ook is het goed om inzicht te krijgen in waar je goed in bent, en waar je mindere sterke kanten zich bevinden. Dit doe je door jezelf vragen te stellen, die je helpen om terug te gaan in de tijd. Het is belangrijk dat dit open vragen zijn, om zoveel mogelijk informatie bij jezelf los te peuteren. Voorbeelden van deze vragen zijn:

• Hoe?
• Wat?
• Wanneer?
• Waarom?
• Wie?
• Wat was de situatie?
• Wat wilde ik bereiken?
• Hoe pakte ik dat aan?
• Wat was het resultaat?
• Hoe voelde dit?
• Wat dacht ik?
• Wat heb ik er van geleerd?
• Wat zegt dit over mij?
• Hoe zou ik dit anders kunnen doen?